Belgische onderzoekers onthullen de dubbele rol van microglia bij de ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer, een complexe neurodegeneratieve aandoening die wereldwijd miljoenen mensen treft, blijft een enorme uitdaging voor de wetenschap. Hoewel bekend is dat microglia, de immuuncellen van de hersenen, een sleutelrol spelen in de progressie van de ziekte, is hun precieze bijdrage tot nu toe slecht begrepen. Een nieuw onderzoek van het laboratorium van Prof. Bart De Strooper aan het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek werpt hierop nieuw licht.
In een studie, gefinancierd door de Stop Alzheimer Stichting en gepubliceerd in Nature Communications, tonen de onderzoekers aan dat microglia een dubbelrol vervullen bij de ziekte van Alzheimer: ze kunnen zowel schadelijk als beschermend zijn, afhankelijk van het stadium van de ziekte.
Microglia: schadelijk én beschermend
Bij de ziekte van Alzheimer ontstaan amyloïde plaques: giftige opeenhopingen van eiwitten die zich in de hersenen vormen. Microglia, die normaal verantwoordelijk zijn voor het opruimen van cellulair afval, spelen een complexe rol in hun interactie met deze plaques.
Volgens Nóra Baligács, de eerste auteur van de studie, heeft eerder onderzoek tegenstrijdige resultaten opgeleverd. “Sommige studies toonden aan dat microglia amyloïde plaques helpen opruimen, terwijl andere suggereerden dat ze juist bijdragen aan de vorming ervan. Wij hebben onderzocht of hun functie afhankelijk is van het stadium van de ziekte.”
De studie onthult dat microglia in de vroege stadia van de ziekte de vorming van amyloïde plaques bevorderen, wat een schadelijk effect heeft. In latere stadia daarentegen nemen deze cellen een beschermende rol op zich door de plaques te reorganiseren en hun toxische effecten te beperken.
Naar nieuwe therapeutische inzichten
Om de dubbele rol van microglia beter te begrijpen, analyseerden de onderzoekers hun activatie in de verschillende stadia van de ziekte. In de vroege fasen bevinden microglia zich in een zogenoemde “homeostatische” toestand, waarin ze weinig actief zijn en indirect bijdragen aan plaquevorming. Naarmate de ziekte vordert, worden microglia geactiveerd en beschermen ze de neuronen door plaques te comprimeren.
Professor Bart De Strooper, hoofdonderzoeker van het project, benadrukt: “Onze bevindingen tonen aan dat microglia in hun vroege, homeostatische fase schadelijk kunnen zijn, terwijl ze in een latere, geactiveerde fase juist beschermend werken. Dit verklaart eerdere tegenstrijdige resultaten en opent nieuwe mogelijkheden voor therapieën. Maar het roept ook fundamentele vragen op: wanneer moeten we microglia stimuleren of remmen om een optimaal effect te bereiken?”
Het belang van onderzoekssteun
Deze doorbraak, mede mogelijk gemaakt door de Stop Alzheimer Stichting, onderstreept het cruciale belang van financiering voor wetenschappelijk onderzoek. Het werk biedt nieuwe inzichten in de mechanismen achter de ziekte van Alzheimer en kan de weg vrijmaken voor effectievere behandelingen, tot voordeel van patiënten en hun families.
Wetenschappelijke publicatie:
Homeostatische microglia zaaien aanvankelijk amyloïde plaques uit en geactiveerde microglia vormen deze later opnieuw bij de ziekte van Alzheimer. Baligács et al., Nature Communications, 2024. DOI: 10.1038/s41467-024-54779-w.
