We weten het al langer: onze darmen zijn meer dan een spijsverteringsorgaan. De laatste jaren groeit het besef dat de darmflora – de miljarden bacteriën in onze darmen – een invloed heeft op onze algehele gezondheid. Van immuniteit tot mentale veerkracht, steeds meer wordt duidelijk dat een gezonde darmflora onmisbaar is. Maar dat die ook een rol zou kunnen spelen in hersenziekten zoals alzheimer? Dat is een relatief nieuwe en intrigerende piste in het medisch onderzoek.
Darmflora en alzheimer: oorzaak of gevolg?
Uit verschillende studies blijkt dat de samenstelling van darmbacteriën anders is bij mensen met alzheimer dan bij gezonde mensen. Sommige bacteriën komen opvallend vaker voor, andere net minder. Dat leidt tot belangrijke vragen: is deze verandering een gevolg van de ziekte, of is ze misschien mee oorzaak ervan? En als darmbacteriën echt een rol spelen in het ontstaan of verergeren van alzheimer, zouden we de ziekte dan kunnen opsporen – of zelfs voorkomen – door de darmflora aan te passen?
Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn, maar dit idee wordt wereldwijd steeds serieuzer genomen. Ook in België draagt vernieuwend onderzoek bij aan deze doorbraak. Onder leiding van Roos Vandenbroucke (VIB – UGent) wordt met steun van de stichting Stopalzheimer onderzocht hoe de communicatie tussen darmen en hersenen precies werkt, en welke rol darmbacteriën daarin spelen.
Belgisch onderzoek verkent de hersen-darm-as
Centraal in het onderzoek van Roos Vandenbroucke staat Akkermansia muciniphila, een bacterie die van nature voorkomt in onze darmen en bekendstaat om haar gunstige effecten op de darmgezondheid. Eerdere studies tonen aan dat deze bacterie ook een positief effect kan hebben op alzheimer, al blijft het nog onduidelijk via welke mechanismen dat precies gebeurt.
Wat dit project bijzonder maakt, is dat Roos en haar team niet alleen naar de bacterie zelf kijken, maar ook naar de kleine deeltjes die ze produceert: zogeheten bacteriële extracellulaire blaasjes (bEV’s). Deze microscopisch kleine deeltjes kunnen allerlei bioactieve stoffen vervoeren zoals eiwitten, vetten of stukjes RNA. Die deeltjes blijken in staat om via het bloed de hersenen te bereiken. Zo zouden ze hersenontsteking en veranderingen in de hersenen kunnen beïnvloeden die typisch zijn voor alzheimer.
“We willen achterhalen of de positieve effecten van Akkermansia muciniphila (deels) te danken zijn aan de blaasjes die ze aanmaakt,” legt Roos Vandenbroucke uit. “Door hun invloed op neuro-inflammatie en alzheimerprocessen te onderzoeken in een specifiek muismodel, hopen we beter te begrijpen hoe de communicatie tussen de darmen en hersenen werkt.”
Daarnaast bestudeert het team welke mechanismen betrokken zijn bij dit effect: de impact op metabolieten, de versterking van barrières in de darm en de hersenen, de rol van de nervus vagus – de zenuw die beide met elkaar verbindt – en de reactie van het immuunsysteem. Ook de verspreiding van de blaasjes in het lichaam wordt in kaart gebracht.
Het onderzoek van Roos Vandenbroucke is baanbrekend omdat het niet enkel focust op de hersenen, maar vertrekt vanuit een holistisch perspectief: het lichaam als een complex, onderling verbonden systeem. Dankzij de steun van de donateurs van Stopalzheimer krijgt dit onderzoek de kans om nieuwe inzichten te bieden in hoe we alzheimer in de toekomst misschien anders en beter kunnen begrijpen, behandelen of zelfs voorkomen.
